„Rdza” J. Małecki

Autor: Jakub Małecki

Tytuł: Rdza

Wydawnictwo: SQN

Liczba stron: 288

Rok pierwszego wydania: 2017

Źródło: Egzemplarz recenzencki

---

„Rdza” to trzecia książka Jakuba Małeckiego, którą miałam przyjemność czytać. „Dygot” mnie znokautował, a „Ślady” totalnie zachwyciły. Poprzeczka była więc postawiona wysoko i może to ciut „Rdzy” zaszkodziło. Nie ma co kryć – to nadal Małecki w świetnej formie, ale zaczyna mnie powoli uwierać powtarzalność pewnych motywów. Przy trzeciej książce o podobnej tematyce można to jeszcze przełknąć, mam jednak nadzieję, że czwarty, kolejny tytuł autora już mnie czymś zaskoczy. Bo o czym jest „Rdza”? O rzeczach najważniejszych, czyli o miłości, nienawiści, śmierci i o samym życiu. Cóż w życiu ważniejszego niż życie właśnie?

Latem 2002 roku dla małego Szymona wszystko się zmieniło: świat pordzewiał, zszarzał i jakby się oddalił. To, co mało znane zaczęło być groźne, a to, co znane stało się obce. Jego rodzice, którzy wracali do Szymka z wielkiego miasta, wbili się samochodem w drzewo i zginęli na miejscu. Teraz chłopcem zajmuje się babcia: osoba niby znana i kochana, ale to przecież nie to samo, co mama i tata. Już nigdy nie będzie bezpiecznie, tata już nigdy nie pozwoli mu usiąść obok siebie i patrzeć, jak wypełnia kolumny cyframi, a mama już nigdy nie zawoła go, by wylizał łyżkę po mieszaniu ciasta na murzynka. Rodziców, jak tłumaczy babcia, wzięła do siebie Bozia, i tej Bozi Szymon zaczyna się panicznie bać. Skoro zabrała rodziców, to kogo i co jeszcze zabierze?

Ponad sześćdziesiąt lat wcześniej była wojna. Huknęło, runęły bomby na ziemię we wsi gdzieś w Polsce. Mała Tośka okropnie się bała, choć wciąż wszyscy dorośli powtarzali jej jak mantrę, że wszystko będzie dobrze. „No chodź, chodź tu, już wszystko jest dobrze” — szeptali, tuląc ją do swych drżących ciał. Jakby chcieli zaczarować świat, lecz on na to nie zważał: rdzewiał obojętnie pod wylotem pistoletu, rdzewiał krwią wypływającą z ran. Tosia wraz z rodziną musiała zostawić dom, który nie był już bezpieczny i uciec daleko, poza granicę znanego jej świata. Była mała, a już naoglądała się tyle śmierci, wdychała swąd palonych żywcem ludzi, poznała dobrze wyprane z emocji twarze oraz te, które nie mogły przestać krzyczeć z przerażenia. Wojna – najlepsza pożywka dla rdzy.

Losy Szymka i jego babci, kiedyś małej Tosi, teraz Antoniny, choć tak różne, mają punkty styczne. Każdy na swój sposób przeżywa przecież miłość i radość, strach i smutek, cierpienie i szarpiącą trzewia nadzieję. I Szymek, i Tosia spotkali się z widmem śmierci stanowczo za szybko, co naznaczyło ich traumą na całe życie. Żadne z nich nie umie o tym rozmawiać i cierpi, wlewając smutek do środka: w ich żyłach zamiast krwi płynie gorzka żółć melancholii. Po latach nie jest lepiej.

Co nie zadziałało, skoro na początku pisałam, że książka, choć dobra, nie zrobiła na mnie aż takiego wrażenia jak dwie poprzednie? Ta powtarzalność Małeckiego. Wiadomo, gdy słyszy się o czymś po raz trzeci to już nie działa tak mocno, jak wcześniej. I choć doceniam temat, wrażliwość autora i przepiękny język, którym się posługuje, tym razem nie zostałam emocjonalnie znokautowana. Owszem, „Rdza” ma momenty wielkie i dławiące, jak opis płonących w stodole ludzi („W mojej stodole – gadał w kółko – a mówiłem, niech se wrota uchylone chociaż zostawią, przecie gorąco tak było, że Boże, a gdyby zostawili, to by i uciekli, dach by tego nie przywalił, pewnie nie wszystkie by zmarli”), wypadek Budzika, kolegi Szymka, przeklęta topola, którą ojciec w ostatnich słowach przed śmiercią prosił, by ściąć, ściąć w cholerę, obiecaj mi, słyszysz, Jacek? A jednak łapałam się na tym, że powinnam częściej coś poczuć, gdzieś się wzruszyć, gdzieś wewnętrznie – nomen omen – rozdygotać, a jednak tak nie było.

Podkreślę jeszcze raz: to bardzo dobra książka, lepsza od wielu, naprawdę wielu powieści, jakie czytałam w tym roku. Po prostu chciałabym, żeby Jakub Małecki wyplątał się już z tematów, które złożyły się na nieformalny tryptyk „Dygot” — „Ślady” — „Rdza” i poszedł w trochę innym kierunku. Liczę na to, że za około rok będę trzymać w ręku kolejny tytuł Małeckiego i że znów dostanę nim obuchem w łeb.

View this post on Instagram

Niebawem na blogu: "Rdza" Jakuba Małeckiego. #jakubmałecki #rdza #wydawnictwosinequanon #wydawnictwosqn

A post shared by Karolina Sosnowska (@tanayah_czyta) on Oct 19, 2017 at 2:28am PDT

5-/6

Za egzemplarz recenzencki książki dziękuję wydawnictwu SQN: